CIA şefi Burns'un Bosna, Sırbistan ve Kosova ziyareti
Bosna Herzegovna Cumhuriyeti'nin parçalı yapısı dolayısıyla ülke içinde huzursuzluk bir türlü dinmediği gibi Bosnalı Müslümanların tekrar iç savaş ile karşı karşıya kalma korkuları da devam ediyor. Sırbistan ve Hırvatistan, Bosna'da yerleşik ırkdaşlarını koruyup kollarken Bosnalıların arkasında kendilerinden başka bir güç yok.
Rusya'nın Sırplar üzerinden bölgeyi domine etme planları biliniyor. ABD'nin de bölge halklarının iyiliği ve huzurunu önemser gibi görünürken aslında Bosna halkında ve hükümetinde rahmetli Aliya İzzetbegoviç'in miras bıraktığı ve uğrunda binlerce şehit verilen İslami düşünce doğrultusunda hareket geçme eğiliminin önüne geçip kendi çıkarları açısından Bosna ve Kosova'yı Sırplar üzerinden Rusya'ya karşı bir fren olarak kullanmaya çalışıyor.
Kosova'da Sırbistan'la benzer sıkıntılar yaşıyor, ülkedeki Sırp azınlık sürekli huzursuzluk çıkartıyor. Bu konjonktürde CIA Şefi Burns, İsrail'e yaptığı ziyaretin ardından Balkanlara geçerek sırasıyla Bosna, Sırbistan ve Kosova'yı ziyaret edip muhatapları ve siyasi yetkililerle görüşmeler yaptı.
CIA Başkanı William Burns, ABD'nin Kosova ile ilişkileri ve Rusya'nın Balkanlar'daki etkisine ilişkin endişeler nedeniyle bu hafta başında Bosna-Hersek ve Sırbistan'a yaptığı habersiz ziyaretlerin ardından Kosova'ya geldi.
Burns 22 Ağustos'ta Kosova Cumhurbaşkanlığı binasına girerken görüldü.
Bir ABD hükümet yetkilisi bu hafta başında RFE/RL'ye Burns'ün Saraybosna'ya vardığını ve Bosnalı mevkidaşları, cumhurbaşkanlığı üyeleri ve dışişleri bakanı ile görüştüğünü doğruladı.
Burns'ün Kosova'ya varmadan önce Saraybosna'dan Belgrad, Bulgaristan ve Kuzey Makedonya'ya gittiğine inanılıyor. Uçuş takip sitesi Flightradar24'e göre, CIA şefini taşıdığı düşünülen bir ABD askeri uçağı bu ülkelerde duraklamalar yaptı. Bir RFE/RL fotoğrafçısına göre uçak 22 Ağustos'ta Priştine'deki uluslararası havaalanının VIP kapısında park halinde görüldü.
Ancak Burns'ün Kosova ziyareti ile ilgili olarak Priştine'deki ABD Büyükelçiliği, Kosova Cumhurbaşkanlığı ya da İçişleri Bakanlığı'ndan herhangi bir doğrulama gelmedi.
Burns'ün Saraybosna ziyaretini doğrulayan ABD hükümet yetkilisi, CIA şefinin Bosna-Hersek'in Sırp entitesinin Rusya yanlısı cumhurbaşkanı ve hükümetinin “endişe verici ayrılıkçı söylem ve eylemlerini” görüşmek üzere Bosna'nın başkentinde olduğunu söyledi.
Burns'ün Kosova ziyareti, ABD ile Kosova arasındaki ortaklığa, özellikle de hükümetin ülkedeki Sırp azınlıkla ilgili meseleleri ele alışına ilişkin endişelerin ardından geldi.
ABD'nin Kosova Büyükelçisi Jeffrey Hovenier geçen hafta RFE/RL'nin Kosova Servisi'ne verdiği bir mülakatta ABD yönetiminin Kosova Başbakanı Albin Kurti ve hükümeti tarafından “zorlandığını” ve “ortaklığımızın kalitesinin bazı konularda olmasını umduğumuz gibi olmadığını” söyledi.
ABD Dışişleri Bakanlığı Kurti'yi Washington, Avrupa Birliği ve NATO ile “yapıcı ve yakın angajmana” dönmeye çağırırken, ABD de Kosova'yı güvenlik endişeleri nedeniyle Mitrovica'daki bir köprüyü yeniden açmamaya çağırıyor.
Burns Kurti ile görüşmedi çünkü başbakan Ulusal Demokratik Enstitü'nün davetlisi olarak Demokratik Ulusal Kongre'ye katılmak üzere Chicago'da bulunuyor.
Kosovalı eski güvenlik güçleri komutanı Kadri Kastrati, Burns'ün ziyaretinin Rusya'nın Batı Balkanlar'daki faaliyetleriyle bağlantılı olabileceğini ve Moskova'nın burada bir “hibrid savaş” yürüttüğünü söyledi.
Kastrati en büyük çatışma riskinin Sırp Cumhuriyeti üzerinden Bosna'da ve Kosova'nın kuzeyinde olduğunu söyledi.
Kastrati, Burns'ün ziyaretinin CIA'in “Rusya'nın uydusu Sırbistan aracılığıyla Avrupa'nın bu bölgesinin potansiyel bir çatışma riski altında olduğuna dair yeterli bilgiye sahip olduğunu” gösterdiğini söyledi. “Buraya tavsiyelerini iletmek için geldiler.”
Ne Priştine'deki Amerikan Büyükelçiliği ne de Kosova Cumhurbaşkanlığı ve İçişleri Bakanlığı Burns'ün ziyaretini doğruladı. Ancak Kosova medyası Burns'ün cumhurbaşkanlığı binasına girerken görüldüğünü ve burada yüksek güvenlik ve barikatların gözlemlendiğini bildirdi.
Bu ziyaret, ABD Büyükelçisi Jeffrey Hovenier'in Başbakan Albin Kurti liderliğindeki Kosova hükümetini tek taraflı ve koordinasyonsuz kararlar almakla eleştirdiği açıklamalarının ardından gerçekleşti. Hovenier özellikle İbar Nehri üzerindeki köprünün açılması kararına ilişkin endişelerini dile getirmiş ve bu kararın bölgede görev yapan Amerikan KFOR askerlerinin güvenliğini tehlikeye attığını belirtmişti.
Sırbistan ziyareti
Danas gazetesinin haberine göre CIA Direktörü Willian Burns, Bosna Hersek'in üst düzey devlet yetkilileriyle bir araya geldiği Saraybosna ziyaretinin ardından Sırbistan'ın başkenti Belgrad'a ulaştı.
Habere göre Burns Salı günü geç saatlerde Sırbistan'ın başkentine vardı. Vladimir Orlic liderliğindeki Sırbistan Güvenlik Enformasyon Ajansı ev sahibi taraf olarak belirlendi. Gazetenin kaynakları ziyaretin sonuçlarına ilişkin resmi bir açıklama yapılmasının beklenmediğini söyledi.
Gazete, “İlginçtir ki CIA şefi Belgrad'a, ülke hükümetinin yabancı özel servisleri ve Batı'yı mevcut hükümeti devirme girişimlerini finanse etmekle suçladığı bir zamanda geliyor” diye yazdı.
Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vuçiç'in basın servisinden yapılan açıklamada Vuçiç'in Perşembe günü Rusya'nın Sırbistan Büyükelçisi Alexander Botsan-Kharchenko ile kapalı kapılar ardında görüşeceği belirtildi.
9 Ağustos'ta Vuçiç, Rusya'nın Sırbistan yönetimini ülkede Batılı ülkelerin temsilcileri tarafından organize edilen kitlesel ayaklanmalar konusunda uyardığını söyledi. Ertesi gün, lityum içeren jadarit mineralinin çıkarılması için bir maden açma planlarına karşı düzenlenen protesto Belgrad'da 27.000 kadar kişiyi bir araya getirdi. Sırbistan Başbakan Yardımcısı ve İçişleri Bakanı Ivica Dacic protestoların “renkli devrimler senaryosunu” takip ettiğini söyledi.
Kosova
Güvenlik uzmanı Nuredin İbishi Kosovo Online'a yaptığı açıklamada, Merkezi İstihbarat Teşkilatı Direktörü William Burns'ün Kosova ziyaretinin bölgenin güvenliği açısından kritik bir döneme denk geldiğini ve CIA şefinin siyasi liderlere muhtemelen mesajlar verdiğini, bunlardan birinin de Balkanlardaki devletlerin bütünlüğünün korunması çağrısı olduğunu söyledi.
Ibishi, Burns'ün ziyaretinin doğru zamanda gerçekleştiğine inanıyor, zira bölgedeki güvenlik durumunun pek de iyi olmadığını belirtiyor.
“Bu ziyaret, hem küresel hem de bölgesel olarak güvenlik durumuna ilişkin değerlendirme ve raporların ardından gerçekleşti ve durumun oldukça rahatsız edici olduğu ve özellikle Sırp Cumhuriyeti'nin Bosna Hersek'ten ayrılacağının açıklanması ve Dodik'in uzun süredir bunu yapacağına dair söylemi nedeniyle Sırp Cumhuriyeti, Bosna Hersek gibi Balkanlar'ın bazı bölgelerinde durumun tırmanma tehlikesi olduğuna dair değerlendirmeler var. Kosova, Karadağ ve genel olarak Balkanlar'daki durum, durumun oldukça ciddi olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte, bu ziyaret resmi olarak daha önce planlanmış olabilir, ancak kamuoyu için sürpriz oldu” dedi.
“Rusya'nın Balkanlar'daki jeostratejik genişleme arzuları nedeniyle” çatışmanın genişleme olasılığı olduğunu da sözlerine ekledi.
“Duruma bir bütün olarak bakarsak, CIA şefinin çağrısı Balkanlar'daki devletlerin bütünlüğünün korunması ve tüm uluslararası anlaşmalara saygı gösterilmesidir ve bunun daha az siyasi ve daha çok işlevsel ve güvenlik odaklı bir düzeyde açıkça ifade edildiği kesindir. Bunlar uygulanması gereken mesajlardır” dedi.
Ibishi ayrıca Burns'ün Kosova Cumhurbaşkanı Vjosa Osmani ve Başbakan Albin Kurti'ye özel mesajları olduğuna inanıyor.
Burns'ün ziyaretine Bosna Hersek'teki durumun karmaşıklığı nedeniyle başladığını, ancak Kosova ve Sırbistan'ın da bir nedenle gündemde olduğunu belirtti.
Bosna
RFE/RL'ye konuşan bir ABD hükümet yetkilisi, CIA Direktörü William Burns'ün 20 Ağustos'ta Bosna-Hersek'teki Sırp oluşumunun Rusya yanlısı cumhurbaşkanı ve hükümetinin “endişe verici ayrılıkçı söylem ve eylemlerini” görüşmek üzere Saraybosna'da olduğunu söyledi.
ABD'li yetkili, ABD'nin Gazze'de ateşkes sağlama çabalarının bir parçası olarak İsrail'e diplomatik bir görevle giden Burns'ün Bosna Cumhurbaşkanlığı'nda istihbarat camiasındaki meslektaşları, cumhurbaşkanlığı üyeleri ve dışişleri bakanı ile görüşmeler yaptığını söyledi.
Adının açıklanmasını istemeyen yetkili, “Bosna-Hersek'in toprak bütünlüğü ve egemenliği de dahil olmak üzere karşılıklı çıkarları ilgilendiren konuları ele aldılar” dedi.
Bosna'daki Sırp entitesinin Rusya yanlısı başkanı Sırp Cumhuriyeti Başkanı Milorad Dodik, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile olan ilişkileri nedeniyle Bosna'nın Batılı müttefikleri arasında endişelere yol açmıştı.
Dodik Şubat ayında Rusya'nın Tataristan cumhuriyetinde Putin ile görüştükten sonra Sırp Cumhuriyeti'nin Ukrayna'yı geniş çaplı işgali nedeniyle Moskova'ya yönelik Batı yaptırımlarına katılmayacağını bir kez daha teyit etti.
Dodik'in açıklamaları Bosna'nın 2022'de aday olmasından bu yana AB üyeliği yolunda ilerlemesinin önündeki başlıca engellerden biri oldu.
Bosna İstihbarat ve Güvenlik Ajansı Başkanı Almir Dzuvo daha önce RFE/RL'ye yaptığı açıklamada Burns'ün Saraybosna'da olduğunu doğrulamıştı. Bosna istihbarat şefi RFE/RL'ye yaptığı açıklamada Burns'ün Dzuvo ile görüşmesi sırasında “ABD ve Bosna istihbarat kurumlarının işbirliğini desteklediğini dile getirdiğini” söyledi.
Burns ile de görüşen Bosna'nın diplomasi şefi Elmedin Konakovic, Bosna'nın “ Bosna'nın toprak bütünlüğü ve egemenliğine tam desteğin teyidini ve ayrılıkçı mesaj ve hareketlerin kınandığı mesajını bir kez daha aldığını” söyledi.
Konakoviç RFE/RL'ye yaptığı açıklamada görüşmenin bazı bölümleri hakkında yorum yapamayacağını ancak Amerikan yönetiminin “Bosna'nın dış politika ortağının hala Bosna-Hersek'in yanında olduğu konusunda çok net olduğu” yönünde evrensel bir mesaj verildiğini söyledi.
Washington'daki Jamestown Vakfı'nda kıdemli araştırmacı olan Margarita Assenova, Sırbistan'ın bir süredir Bosna'da sorun yarattığını ve bunun “daha görünür ve daha tehlikeli” hale geldiğini söyledi.
Assenova, Burns'ün ziyaretinin Sırbistan'a ABD'nin eylemlerine müsamaha göstermeyeceğine dair “çok iyi bir mesaj” olduğunu söyledi.
Balkanlar'daki sorunların ABD ve Avrupa'nın dikkatini Rusya'nın Ukrayna'daki savaşından uzaklaştırabileceği için Kremlin'in işine yarayacağını belirten Assenova, Başkan Joe Biden'ın Senato'da ve Senato Dış İlişkiler Komitesi'nde görev yaparken ABD'nin Balkanlar'a yönelik dış politikasında aktif bir rol oynadığını hatırlattı.
ABD hükümetinin en üst düzey isimlerinden birinin ziyaretinin ABD'nin kararlılığını ve Bosna'nın “Amerikan dış politikasının öncelikleri arasında en üst sıralarda yer aldığını gösterdiğini, bunun da bizim için çok önemli olduğunu” sözlerine ekledi.
Bosna-Hersek'i ziyaret eden son CIA direktörü 2016 yılında John Brennan olmuştu.
RFE/RL'ye konuşan kaynaklar Dayton anlaşmalarına yönelik tehditleri nedeniyle ABD Hazine Bakanlığı tarafından yaptırım listesine alınan Zeljka Cvijanovic'in de Bosna Cumhurbaşkanlığı'ndaki toplantıda hazır bulunduğunu söyledi. Cvijanovic, Dodik'in Bağımsız Sosyal Demokratlar İttifakı (SNSD) üyesi ve Bosna Devlet Başkanlığı'nın bir üyesi.
Dodik'in açıklamaları
Bosna'yı oluşturan iki entiteden biri olan Sırp entitesinin başkanı Milorad Dodik Çarşamba günü yaptığı açıklamada, Sırp Cumhuriyeti'nin Dayton Anlaşması uyarınca Bosna Hersek'in egemenliğine ve toprak bütünlüğüne “hiçbir zaman itiraz etmediğini” ve ayrılmanın “hiçbir zaman bizim politikamız olmadığını” söyledi.
ABD tarafından yaptırım uygulanan Dodik, bu açıklamaları ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) Direktörü William Burns'ün 20 Ağustos'ta Saraybosna'ya yaptığı ziyaretin ardından yaptı.
Adının açıklanmasını istemeyen bir ABD hükümet yetkilisi Özgür Avrupa Radyosu'na yaptığı açıklamada Burns'ün Salı günü Saraybosna'yı ziyaret ettiğini ve burada diğer konuların yanı sıra ayrılıkçı söylem ve Dodik'in eylemlerini görüştüğünü söyledi.
Burns, Bosna Hersek İstihbarat ve Güvenlik Ajansı Direktörü Almir Xhuvo ve Bosna Hersek Cumhurbaşkanlığı üyeleri Denis Beqirovi, Zhelko Komši ve ABD'nin desteklediği Sırp üye Zelka Cvijanovi ile bir araya geldi. Burns'ün ziyaretinden bir gün sonra Dodik X sosyal ağında “terörizmle mücadelenin tüm özgür dünyanın görevi olduğunu ve bu bağlamda CIA Direktörü Sayın William Burns'ün Bosna Hersek'e yaptığı ziyaretin önemli olduğunu” yazdı.
Dodik, “Sırp Cumhuriyeti bu mücadelede kararlıdır ve bu alandaki her türlü işbirliğini memnuniyetle karşılar” dedi.
Dodik, Sırp entitesinin Bosna'dan ayrılma niyetinde olmadığını, ancak “Dayton Anlaşması'nın lafzına uygun olarak statüsü için siyasi mücadele verme hakkına sahip olduğunu” iddia etti.
Bosna Hersek'teki savaşı sona erdiren 1995 Dayton Anlaşması ile ülke, Bosna Hersek Federasyonu ve Sırp Cumhuriyeti olmak üzere iki özerk birime ve özerk bir idari birim olan Brcko Vilayeti'ne bölündü.
Hepsi birlikte federal hükümetin ve dönüşümlü başkanlığın şemsiyesi altındadır.
Dodik, “BH iki eşit entiteden ve üç kurucu halktan oluşan bir birliktir, dolayısıyla Sayın Burns'ün ülkenin işleyişine ilişkin sorumluluğun tüm etnik topluluklara ait olduğu yönündeki tutumu cesaret vericidir” dedi.
Bu yılın Mart ayında ABD istihbarat topluluğu dünya genelindeki tehditlere ilişkin yıllık raporunun Bosna Hersek'le ilgili bölümünde Milorad Dodik'in adını zikretmişti.
Belgede, “Dodik, Bosna Hersek'teki uluslararası denetimi etkisiz hale getirmek ve Sırp Cumhuriyeti'nin fiilen ayrılmasını sağlamak için provokatif adımlar atıyor” denildi.
Kosova Güvenlik Gücü'nün eski komutanı Kadri Kastrati Özgür Avrupa Radyosu'na yaptığı açıklamada CIA şefinin bölgeye yaptığı ziyaretin, ABD'nin Rusya'nın müttefiki Sırbistan aracılığıyla Batı Balkanları olası bir çatışma riskiyle karşı karşıya bırakma çabaları hakkında yeterli bilgiye sahip olduğunu gösterdiğini söyledi.
Eski bir diplomat ve Rusya'nın eski büyükelçisi olan Burns, aynı zamanda Beyaz Saray başkanlık kabinesinin bir üyesi olduğu için ABD Başkanı Joe Biden'ın yönetiminde merkezi bir figür.
Başkan Biden kendisini Ocak 2021'de CIA direktörlüğü görevine atadı.
Burns, Mart 2021'de CIA direktörü olarak yemin etti ve direktör olarak görev yapan ilk kariyer diplomatı oldu. Başkan Biden onu Haziran 2023'te kabineye terfi ettirdi.
KAYNAK: 1.https://www.rferl.org/
