İran'lı generalden Esed'in çöküşü ve yeni yönetim ile ilgili yorumlar

İran'ın Suriye'deki en üst düzey generali, müttefikleri Beşar Esad'ın ani düşüşüyle ilgili olarak  geçen hafta yaptığı son derece samimi bir konuşmada İran'ın büyük bir yenilgiye uğradığını ancak yine de ülkede faaliyet göstermeye çalışacağını söyledi.

Cenevre merkezli İran odaklı bir haber sitesi olan Abdi Media'nın Pazartesi günü yayınladığı ses kaydına göre General Esbati “Suriye'yi kaybetmeyi gurur duyulacak bir şey olarak görmüyorum” dedi. “Yenildik, hem de çok kötü bir şekilde yenildik, çok büyük bir darbe aldık ve bu çok zor oldu.”

General Esbati, İran'ın Esad'la ilişkilerinin Esad'ın devrilmesine giden süreçte aylardır gergin olduğunu belirterek, Suriye liderinin 7 Ekim 2023'te Hamas öncülüğünde düzenlenen saldırının ardından İran destekli milislerin Suriye'den İsrail'e karşı bir cephe açması yönündeki birçok talebi reddettiğini söyledi.

General, İran'ın Esad'a Suriye'deki askeri kaynaklarını İsrail'e saldırmak için nasıl kullanabileceğine dair kapsamlı askeri planlar sunduğunu söyledi.

General ayrıca en iyi müttefik olarak görülen Rusya'yı, Rus jetlerinin Suriyeli isyancıları bombalarken aslında açık alanlara bomba attıklarını söyleyerek İran'ı yanıltmakla suçladı. Ayrıca geçtiğimiz yıl İsrail Suriye'deki İran hedeflerini vururken Rusya'nın “radarları kapatarak” bu saldırıları kolaylaştırdığını söyledi.

İran on yılı aşkın bir süredir, muhalif isyancılara ve IŞİD terör örgütüne karşı savaşmasına yardımcı olmak üzere komutanlar ve askerler göndererek Esad'ı destekledi.

Esad yönetimindeki Suriye, İran'ın Lübnan'daki Hizbullah ve Batı Şeria'daki Filistinli militanlar da dahil olmak üzere bölgesel milis ağına silah ve para tedarik ettiği bölgesel komuta merkeziydi. İran ayrıca Suriye'deki havaalanlarını, depoları kontrol ediyor ve füze ve insansız hava aracı üretim üslerini işletiyordu.

İsyancı koalisyon şu anda Suriye'nin büyük bir bölümünü ele geçirmiş durumda ve bir hükümet kurmaya çalışıyor. General Esbati konuşmasında İran'ın yeni Suriye'nin alacağı şekil ne olursa olsun isyancıları silah altına almanın yollarını arayacağını söyledi.

“Yıllar boyunca birlikte çalıştığımız tüm ağları harekete geçirebiliriz” dedi. “Adamlarımızın yıllarca içinde yaşadığı sosyal katmanları harekete geçirebiliriz; sosyal medyada aktif olabiliriz ve direniş hücreleri oluşturabiliriz.”

“Artık diğer uluslararası arenalarda olduğu gibi orada da faaliyet gösterebiliriz ve buna başladık bile.”

General Esbati, yaygın yolsuzluk, siyasi baskı ve elektrikten yakıta ve yaşanabilir gelire kadar halkın karşı karşıya olduğu ekonomik zorluklar göz önüne alındığında Esad rejiminin düşmesinin kaçınılmaz olduğunu söyledi. Esad'ın reform uyarılarını dikkate almadığını söyledi. Analist Rahmati, İran'ın mevcut durumuyla yapılan karşılaştırmanın gözden kaçmasının zor olduğunu söyledi.

Generalin ağları harekete geçirme konusundaki iddialarına rağmen, İran'ın Suriye'de karşılaştığı halk ve siyasi muhalefet ile kara ve hava erişimindeki zorluklar göz önüne alındığında, bu ülkede gerçekçi olarak ne yapabileceği belirsizliğini koruyor. İsrail, İran'ın Suriye'de sahada tespit edeceği her türlü girişimini yok edeceği uyarısında bulundu.

İran, 2003'teki ABD işgalinden sonra Irak'ta faaliyet gösterme deneyimine sahip olsa da Suriye'nin coğrafyası ve siyasi yapısı büyük farklılıklar gösteriyor ve bu da daha fazla zorluk ortaya çıkarıyor.

Yıllarını Irak'ta üst düzey komutanların yanında askeri stratejist olarak geçiren İranlı bir Devrim Muhafızları mensubu, bir telefon görüşmesinde General Esbati'nin İran'ın isyancıları silah altına alabileceğine dair yorumlarının bu aşamada pratik olmaktan çok heves verici olabileceğini söyledi. 

Hassas konulardan bahsettiği için isminin kullanılmasını istemeyen Devrim Muhafızları yetkilisi, İran'ın politikasının henüz kesinleşmediğini ancak katıldığı ve stratejinin tartışıldığı toplantılarda bir fikir birliği oluştuğunu söyledi. Suriye'nin kaosa sürüklenmesinin İran'ın yararına olacağını çünkü İran'ın çalkantılı bir ortamda nasıl gelişeceğini ve çıkarlarını nasıl koruyacağını bildiğini söyledi.

Önemli devlet meselelerinde son sözü söyleyen Dini Lider Ayetullah Ali Hamaney, Esad'ın düşüşünden bu yana yaptığı en az iki konuşmada Suriye'de direnişin ölmediğini söyledi ve Suriye gençliğinin ülkelerini İsrail ve ABD'nin yardakçıları olarak nitelendirdiği iktidardaki isyancılardan geri alacağını ekledi. Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan ve Dışişleri Bakanı Abbas Araghchi ise daha uzlaşmacı bir tavır sergileyerek Suriye'de istikrardan ve yeni hükümetle diplomatik ilişkilerden yana olduklarını söylediler.

Suriye'ye ilişkin bu rakip görüşlerin yarattığı gerilim yetkilileri o kadar meşgul etti ki geçen hafta kamuoyuna yönelik bir hasar kontrol kampanyası başlattılar. Üst düzey askeri komutanlar ve hükümete yakın uzmanlar çeşitli şehirlerdeki camilerde ve toplum merkezlerinde konuşmalar yaptı ve dinleyicilerle soru-cevap oturumları düzenledi.

General Esbati'nin 31 Aralık'ta Tahran'ın merkezindeki Valiasr camisinde yaptığı konuşma, “Suriye'nin çöküşüne ilişkin soruları yanıtlamak” başlıklı etkinliğin kamuya açık duyurusuna göre, ordu mensuplarına ve cami cemaatine yönelikti.

Oturum General Esbati'nin kalabalığa Şam'ın isyancıların eline geçmesinden bir gece önce Suriye'den son askeri uçakla Tahran'a döndüğünü söylemesiyle başladı. Oturum, dinleyicilerden gelen soruları yanıtlamasıyla sona erdi. 

İsrail'in Hizbullah'ın uzun süredir liderliğini yapan Hasan Nasrallah'ı öldürmesine İran'ın misilleme yapıp yapmayacağı sorusuna, geçen sonbaharda yapılan füze saldırısına atıfta bulunarak İran'ın zaten misilleme yaptığını söyledi. İran'ın İsrail'e üçüncü bir doğrudan saldırı gerçekleştirmeyi planlayıp planlamadığı sorusuna ise “durumun” şu anda İsrail'e yeni bir saldırıyı gerçekçi bir şekilde kaldıramayacağını söyledi.

YAZAR: Farnaz Fassihi

Farnaz Fassihi The Times'ın Birleşmiş Milletler büro şefidir ve aynı zamanda İran ve İran ile İsrail arasındaki gölge savaşla ilgili haberlere de imza atmaktadır. New York'ta yaşamaktadır.

KAYNAK: https://www.nytimes.com/