Rus bilim adamları casusluk suçlaması ile karşı karşıya iddiası
Moskova'nın hipersonik araştırmalarına katılanlardan en az bir düzine kişi vatana ihanet suçlamasıyla tutuklandı
Rusyadaki en tehlikeli işleri düşündüğünüzde aklınıza hemen araştırmacı bilim adamı rolü gelmeyecektir. Kömür madencisi belki. Ya da Barents Denizi'ndeki petrol platformlarında çalışan bir dalgıç. Her yerde tehlikeli olan aynı türden işler.
Ancak son altı yılda, çoğu yüksek hızlı aerodinamik veya hipersonik alanında araştırma yapan en az bir düzine bilim insanı tutuklandı. Tutuklamalardan bazıları bilimsel verileri Moskova'nın rakiplerine vermek şüphesiyle yapıldı. En son tutuklanan kişi 15 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
Bazıları Rus devletinin onayıyla diğer ülkelerle birlikte araştırmalara katıldıktan sonra gözaltına alınmıştı. Bazıları savunma sektörüyle ilgili projeler üzerinde çalışıyordu. Diğerleri ise temel bilimsel çalışmalara katılmışlardı.
Nobel Barış Ödüllü Rus insan hakları grubu Memorial'ın siyasi tutuklulara destek programını yöneten Sergei Davidis, “Şu anda Rusya'da casusluk çılgınlığı hüküm sürüyor, bir tür kuşatılmış kale konsepti” dedi. “Devlet tarafında aşırı bir güvenlik, hiçbir şeyin dışarı sızmaması için aşırı bir endişe var.”
Rus bilim camiasında şu anda yaşanan korku, hipersonik silahlarda kullanılabilecek bir teknoloji üzerinde çalışan herkesin yakalanıp vatana ihanetten yargılanmadan önce yıllarca gözaltında tutulabileceği yönünde. Bazıları için ilgili araştırmaları sürdürme fikri şu anda çok riskli; bu da Moskova'nın Batı karşısında avantaj kazanırken ilerlemesini engelleyebilir.
Putin'in gözde projesi
Hipersonik füzeler Devlet Başkanı Vladimir Putin'in gözde projelerinden biridir ve Rusya'nın dünyaya liderlik ettiğini iddia edebileceği birkaç alandan biridir.
Hızları nedeniyle - ses hızının beş katından daha fazla bir hızla hareket edebilirler - çok uzak mesafelerden fırlatılabilir ve çoğu hava savunmasından kaçabilirler. Konvansiyonel ya da nükleer savaş başlıkları taşıyabilirler ve manevra kabiliyetleri sayesinde düşman hazırlık yapamadan ya da geldiklerini bile anlayamadan hedefleri hızla vurabilirler.
ABD benzer silahları henüz konuşlandırmadı. Uzmanlar, hem Rusya hem de Çin'in hipersonik ve süpersonik silahlar geliştirdiğini ancak Avrupa ülkelerinin Moskova ve Pekin'i yakalamaktan çok uzak olduğunu söylüyor.
Analistler, bu füzelerle ilgili her türlü bilginin açığa çıkabileceği fikrinin Putin'i endişelendirdiğini ve tutuklamaların ilk hedefinin bu füzelerin tasarlanmasına yardımcı olan bilim adamları olduğunu söylüyor.
Rusya'nın Şubat 2022'de Ukrayna'yı işgal etmesinden bu yana, aralarında Sibirya'daki Khristianovich Teorik ve Uygulamalı Mekanik Enstitüsü'nde aerodinamik bilimi alanında çalışan üç kişinin de bulunduğu en az altı araştırmacı gözaltına alındı. Bu durum, Putin'in Rusya'sında bildiklerinizin de bildiklerinizle yaptıklarınız kadar tehlikeli olabileceğine dair bilim camiasındaki endişeleri artırdı.
Davidis, “ Bu durum uzun yıllar boyunca kademeli olarak gelişti, ancak doğal olarak tam ölçekli savaşın başlamasından sonra özellikle geniş bir erişim alanı kazandı” dedi.
Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov bu yılın başlarında gazetecilere yaptığı açıklamada, Rusya'nın güvenlik servislerinin dahil olması ve ciddi nitelikleri nedeniyle tutuklamalar hakkında yorum yapamayacağını söylemişti.
Stalin'in terör saltanatını yeniden başlatmak
Bu son tutuklama dalgası, Putin'in 2018'de ülkenin Federal Meclisi'nde yaptığı ve ABD'nin füze savunmasını delebileceğini söylediği hipersonik nükleer silahları ilk kez açıkladığı ve bunu güçlendirmek için dijital animasyonlar kullandığı bir konuşmanın ardından başladı.
Bazı analistler gözaltıların arkasında Rusya'nın önemli bir teknolojik avantaj elde ettiği fikrini desteklemeye yardımcı olan bir tiyatro unsuru olduğunu öne sürdü.
Ancak gözaltına alınanların çeşitliliği, Kremlin'de bu ilerlemelerin nasıl korunacağı konusunda artan paranoyaya işaret ediyor.
Tutuklanan bilim adamlarının çoğu seçkin kariyerleri olan yaşlı akademisyenler. Prestijli Rus kurumlarında çalışmışlar, yabancı meslektaşlarıyla birlikte aerodinamik üzerine makaleler yazmışlar ve denizaşırı konferanslara katılmışlar ve yeni teknolojinin silah uygulamalarının geliştirilmesinde doğrudan bir rol oynamamışlar.
Bu kişiler arasında geçen ay 15 yıl hapis cezasına çarptırılan, yüksek hızlı aerogaz dinamiği alanında önde gelen bir uzman olan 58 yaşındaki Alexander Shiplyuk da bulunuyor. Mayıs ayında, yüksek hızlı aerodinamik uzmanı 78 yaşındaki Anatoly Maslov, savcıların kendisini Rusya'nın hipersonik araştırmalarıyla ilgili çok gizli bilgileri Almanya ile paylaşmakla suçlamasının ardından vatana ihanet suçlamasıyla 14 yıl hapse mahkum edildi.
Rusya'nın devlet haber ajansı TASS'ın kaynaklara dayandırdığı haberine göre, bir ay önce hipersonik itiş gücü üzerine araştırmalar yapan 76 yaşındaki ünlü fizikçi Alexander Kuranov, “bilimsel araştırma verilerini yabancı özel servislere aktardığı” iddiasıyla vatana ihanetten suçlu bulundu. Yedi yıl hapis cezasına çarptırıldı.
İşledikleri iddia edilen suçların tam ayrıntıları açıklanmadı. Vatana ihanet davaları kapalı kapılar ardında görülür. Davaların devlet sırlarını içerdiği söylendiği için mahkeme tutanaklarında hiçbir bilgi yayınlanmıyor, ancak bilim adamlarından bazıları herhangi bir suç işlediklerini reddetti.
Suçlanan üç bilim adamını temsil eden avukat Yevgeny Smirnov, “Gözaltına alınanlar temel araştırmaları yapan bilim adamları” dedi - ikisi gözaltına alındıktan sonra öldü. “Silahlanmanın ne olduğunu bilmiyorlar, hiç füze geliştirmediler. Ama evet, araştırmaları hipersoniğe uygulanabilir.”
Gergin bir hükümet
Tutuklamalar, hükümetin algılanan herhangi bir tehdit karşısında zaten gergin olduğu ve özellikle Ukrayna'daki savaşın başlamasından bu yana Rusların söyleyebilecekleri ve yapabilecekleri şeylere katı sınırlamalar getirdiği bir dönemde geldi. Yetkililer, muhalifleri hedef almak ve muhalefeti bastırmak için vatana ihanet ve casusluk yasalarını giderek daha fazla kullanıyor.
Davidis, “Devletin talep ettiği ve belirlediği hususlara aykırı olan her şeye karşı hoşgörü çıtası çok daha düşük hale geldi” dedi.
Smirnov, gözaltı dalgasına yakalanan bilim insanları için bunun dehşet verici olduğunu söyledi.
“Korku şu ki yabancılarla iletişim kuramıyorsunuz, konferanslara gidemiyorsunuz, bu açıdan gelişemiyorsunuz” dedi. “Bunun bilim insanları arasında gerçekten çok güçlü bir caydırıcı etkisi oldu.”
Uluslararası konferanslara katılmak, yabancı meslektaşlarla koordinasyon sağlamak ve bilgi paylaşmak, Sovyetler Birliği'nin dağılması ve eski Sovyet lideri Mikhail Gorbachev döneminde Rusya'da gelişen glasnost ya da açıklık döneminin ardından teşvik edildi.
Putin'in 2000 yılında başlayan başkanlığının ilk yıllarında Rus bilim insanları pek çok uluslararası projeye katıldı. Putin, 2008-2012 yılları arasında başbakanlık görevini yürütürken ABD, Avustralya, Yeni Zelanda ve Avrupa ülkeleri de dahil olmak üzere birçok ülkeyle temel yüksek hız fenomenlerini incelemek üzere küresel bir projeye katılmak için bir anlaşma imzaladı. Rus enstitüleri bu projeye katılmakla yükümlüydü.
Smirnov, bu işbirliğinin uluslararası seyahatlere çıkan ve projeyle ilgili makaleler kaleme alan bilim adamlarının başına bela olduğunu ve Rusya Federal Güvenlik Servisi'nin şimdi “hangi bilim adamlarının hapsedilebileceğini” araştırdığını söyledi.
Teorik ve Uygulamalı Mekanik Enstitüsü'nden tutuklanan üç bilim adamını destekleyen ve bir süre önce silinen açık mektupta, meslektaşları bu kişileri “her zaman ülke çıkarlarına sadık kaldıkları” için övdü.
Ancak, “herhangi bir makale ya da raporun vatana ihanet suçlamalarına neden olabileceğini görüyoruz. Bugün ödüllendirildiğimiz ve başkaları için örnek teşkil eden bir şey, yarın cezai kovuşturma nedeni haline gelebiliyor.”
Kolay bir hedef
Gazların ve sıvıların dinamiği konusunda uzman olan Viktor Kudryavtsev, 2018 yılında tutuklanan ilk Rus bilim insanlarından biriydi.
Uluslararası bir araştırma projesinde işbirliği yaptığı Belçika'daki von Karman Akışkanlar Dinamiği Enstitüsü'ne gönderdiği iddia edilen gizli veriler içeren kağıtlarla ilgili suçlamalarla karşı karşıya kaldı.
Kudryavtsev'in şu anda Paris'te yaşayan fizikçi oğlu Yaroslav verdiği bir röportajda, “Bu, daha sonra Rus devleti tarafından desteklenen Avrupa Birliği programlarından biriydi” dedi. “Rus grupların çalışmaları kısmen Rus hükümeti tarafından finanse edildi. Hepsi onaylanmıştı. Bilimsel bir araştırmaydı.”
Ama babası kolay bir hedefti. Genç Kudryavtsev, onun projenin Rus koordinatörü olduğunu söyledi.
Kudryavtsev, “Bilimsel bilgi alışverişi onun aracılığıyla yapılıyordu” dedi. “Tutuklandı çünkü projedeki Batılı ortaklara bilgi aktaran kişi oydu.”
Belçika von Karman Enstitüsü tarafından Ekim 2019'da yayınlanan bir destek mektubunda, programın “askeri araştırmaları çok açık bir şekilde dışladığı” ve Kudryavtsev'in ekibi tarafından “gizli bilgilerin ifşa edildiğine dair herhangi bir iz bulunamadığı” belirtildi.
Kudryavtsev'in aynı proje üzerinde çalışan meslektaşı Roman Kovalev de daha sonra gözaltına alındı. Kudryavtsev'i temsil eden Smirnov, Kovalev'in Federal Güvenlik Servisi ile işbirliği yaptığını ve daha kısa bir ceza karşılığında bazı meslektaşları aleyhinde ifade verdiğini söyledi.
Smirnov, vatana ihanet suçlamasıyla karşı karşıya kalan pek çok bilim insanı gibi Kovalev'in de “korktuğunu ve yıkıldığını” söyledi.
Kovalev hastalandıktan sonra Nisan 2022'de hapisten çıkarıldı ve iki hafta sonra öldü. Yorum için avukatına ulaşılamadı.
Kudryavtsev bir yıl üç ay tutuklu kaldı. Kendisine ileri derecede kanser teşhisi konuldu ve serbest bırakıldı. Davası Ağustos 2020'de askıya alındı ve bir yıldan kısa bir süre sonra öldü.
Mayıs ayında 14 yıl hapis cezasına çarptırılan bilim insanı Maslov, düzenli olarak uluslararası konferanslara seyahat ediyordu. Oğulları Nikolai ve Alexei'nin Rus medyasına verdiği röportajlara göre, yabancı kuruluşlardan Batı'da kalıcı olarak çalışmak için birçok kazançlı teklif aldı. Ama o her zaman evine döndü.
Geri tepme
Smirnov, bazı gözlemcilerin Rus güvenlik birimlerinin bu tutuklamaları kısmen “Rusya'nın gerçekten ileri bilimsel başarılara sahip olduğuna ve dünyanın dört bir yanından casusların bunları çalmaya çalıştığına kendilerini ve Putin'i ikna etmek için” yaptığı şüphesini taşıdığını söyledi.
Eğer durum buysa, istenmeyen sonuçlar ortaya çıkabilir. Diğer araştırmacılar mahkemeye çıkmayı beklerken, pek çok bilim insanı da tutuklanmamak için şimdiden anlamlı araştırmalar yapmaktan korkuyor.
Babasının adının herhangi bir suçtan aklanmasını isteyen Kudryavtsev, “Bu sadece yetkililer tarafından yapılan bir sabotaj ve her şeyden önce Rus bilimine zarar veriyor” dedi.
“Askeri araştırmalarda gizliliği korumaya çalışarak,” dedi, “bu alanlarda pratikte bir anlamda sivil amaçlı bilimi öldürüyorlar.”
YAZAR: Ann M. Simmons
KAYNAK: https://www.wsj.com/
