Trump'ın Gazze'yi ele geçirme çağrısının arkasında ne var?
Önce ABD Başkanı Donald Trump 20 Ocak'taki yemin töreninde Gazze Şeridi'nin “güzel şeylerin yapılabileceği” “olağanüstü bir yer” olduğunu söyledi. Ardından 26 Ocak'ta Air Force One'da gazetecilere yaptığı açıklamada Filistinlilerin Mısır ve Ürdün'e taşınarak bölgenin “temizlenmesi” gerektiğini söyledi.
Bunun ciddi bir öneri olup olmadığı ve Filistinlilerin yerlerinden edilmesinin geçici mi yoksa kalıcı mı olacağı sorusu, Trump konuyla ilgili ara sıra yorum yapmaya devam ettikçe belirsizliğini korudu.
Ancak Salı günü İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu ile Beyaz Saray'da bir araya gelen Trump, yeni başkanın göreve başlamasından bu yana yabancı bir liderin yaptığı ilk resmi ziyarette bombayı patlattı ve ABD'nin Gazze'yi “ele geçireceğini” ve “sahipleneceğini” ilan ederek buradaki Filistinlilerin “başka ülkelere gitmesini” umduğunu söyledi ki bu aslında etnik temizlik anlamına geliyordu.
Trump'ın basın sekreteri Karoline Leavitt, Trump'ın Gazze'de ABD askerleri bulundurma taahhüdünde bulunmadığını ve orada yaşayan insanların “geçici olarak yer değiştireceğini” söylerken, Filistinliler, Mısır, Ürdün ve Suudi Arabistan da dahil olmak üzere Arap devletleri ve uluslararası alanda pek çok ülke bu planı reddettiklerini açıkladılar.
Trump Gazze açıklamasını neden yaptı? Ve aslında ne istiyor?
Trump'ın gerçek niyetini belirlemek çoğu zaman zordur. The Art of the Deal (Anlaşma Sanatı) adlı bir kitap yayınlayan Trump, müzakere zekasıyla gurur duyuyor ve başlangıç pozisyonu ile nihai hedefinin ne olduğunu - hatta nihai hedefin şu anda var olup olmadığını - ayırt etmek zor olabiliyor.
Al Jazeera'ye konuşan Orta Doğu politikaları analisti Jasmine el-Gamal, “Donald Trump'ı psikanalize tabi tutmaya çalışmak beyhude bir çabadır,” diyor. “Trump'ın kafasında ne olduğunu kimse bilmiyor.”
El-Gamal sözlerini şöyle sürdürdü: “[ABD'nin] içeri girebileceğine, insanları dışarı atabileceğine ve Trump'ın dediği gibi ‘dünyanın insanlarını’ orada yaşamaya davet edebileceğine inanmasını hayal etmek zor. Bu kesinlikle bir fantezi... Bu arada bu tür fikirleri normalleştirmeyi sürdürmek değil, Arap pozisyonlarının sahadaki gerçekliğini değerlendirmek önemli.”
Bu açıklama, İsrail'in Gazze'ye yasadışı yerleşim çağrısında bulunan İsrail'in aşırı sağcılarını, İsrail'in Gazze'deki savaşını sona erdirecek bir ateşkese verdiği desteğe duydukları öfkenin ardından mutlu etme çabası olabilir.
Trump'ın Ulusal Güvenlik Danışmanı Mike Waltz bu planı, Arap devletlerini Gazze'nin yeniden inşası için fon sağlamaya zorlama girişimi olarak da yorumladı. Waltz “[Trump'ın açıklaması] tüm bölgeyi kendi çözümlerini üretmeye sevk edecek” dedi.
ABD'nin Gazze'yi ele geçirmesi fikri ne kadar uygulanabilir?
Trump'ın yorumları en ateşli destekçilerini bile şoke etti - el-Gamal buna örnek olarak Cumhuriyetçi Güney Carolina Senatörü Lindsey Graham'ı gösterdi. Graham, Trump'ın Make America Great Again (Amerika'yı Yeniden Büyük Yap) tabanından bile Gazze'de ABD askerlerine destek gelebileceğinden şüphe duyduğunu söyledi ki bu diğer bazı Cumhuriyetçiler tarafından da dile getirildi.
Bir de topraklarından çıkarılacak 2 milyon Filistinli gerçeği var ki, savaş sırasında bölgenin güneyine sürülen yüz binlerce Filistinlinin derhal Gazze'nin kuzeyine dönmesinden de anlaşılacağı üzere, büyük çoğunluğu gitmek istemiyor.
Filistinlilerin Gazze'den etnik olarak temizlenmesine yönelik her türlü çabaya karşı şüphesiz silahlı direniş olacaktır ve İsrail 15 ay boyunca Gazze'yi bombalamasına -61.000'den fazla Filistinliyi öldürmesine- rağmen ordusu Filistin direniş güçlerini ezmeyi başaramamıştır.
Aslında, Hamas'a kayıplar verdirmesine rağmen, örgütün kaybettiği kadar savaşçı topladığı ve altyapısının çoğunu onardığı bildiriliyor.
Filistinli düşünce kuruluşu Al-Shabaka'nın ABD politikaları uzmanı Tarık Kenney-Shawa, Filistinlilerin Gazze'den kitlesel olarak çıkarılmasının Trump'ın söylediği gibi gerçekleşmemesi ve Başkan'ın Suudi Arabistan ile İsrail arasında normalleşme gibi hedeflerine ulaşma şansını ortadan kaldırması için pek çok neden olduğunu söyledi.
Kenney-Shawa, “ABD'nin Gazze'yi ‘ele geçirmesi’ sadece ABD'nin bölgedeki çıkarlarının gerçekleşme şansını engellemekle kalmayacak, aynı zamanda Önce Amerika ilkelerinin tam kalbine de ters düşecektir” dedi.
Trump'ın tabanı arasında popüler olan ve ABD'nin katı izolasyonistlerinden biri olan Kentucky Senatörü Rand Paul, Çarşamba günü sosyal medya paylaşımında bu noktaya değinerek, “Önce Amerika için oy verdiğimizi sanıyordum. Hazinemizi mahvedecek ve askerlerimizin kanını dökecek yeni bir işgali düşünmeye hakkımız yok” dedi.
Gazeteci, uzman ve siyasi danışman Sami Hamdi, Trump'ın destekçilerinin Gazze'de ABD askerlerinin varlığını desteklemesini hayal etmenin zor olduğunu söyledi. Al Jazeera'ye konuşan Hamdi, “Trump bunun yerine İsrail'e sıcak bakan bölgesel güçlerin Gazze'yi kontrol altına almak için bölgesel bir ‘barışı koruma’ gücü oluşturacağı bir uzlaşı için bastırabilir” dedi.
ABD'nin Arap müttefiklerinin tutumu ne olacak?
El-Gamal, ABD'nin bölgedeki ortaklarının Trump'ın önerisini hızla reddettiğine dikkat çekti.
“Suudi Arabistan aynı mesajı yayınlamaya o kadar kararlıydı ki kendi saatleriyle sabah 4:30'da bir açıklama yayınladı. Bunun bir olasılık olmadığını söylemek için mesai saatlerini beklemediler,” dedi. “Arap devletlerinin onayı ve katılımı olmadan bu gerçekleşemez, dolayısıyla asıl soru bu planın alternatifinin ne olduğudur?”
Ürdün Kralı Abdullah'ın önümüzdeki hafta Beyaz Saray'ı ziyaret etmesi planlanıyor. Basın sözcüsü Leavitt, Trump'ın yeniden başkanlığa gelmesinden bu yana diğer dünya liderlerinin geri adım atması gibi, hükümdarın da fikrini değiştirip Gazze'den Filistinli mültecileri kabul edebileceğini belirtti.
Gazze'nin yabancılar tarafından ele geçirilmesi yeni bir fikir mi?
İsrailli politikacılar uzun zamandır Gazze'yi ele geçirme hayalleri kuruyor.
İsrail daha önce Gazze'de yasadışı yerleşimler inşa etmiş, eski Başbakan Ariel Şaron 2005 yılında bu yerleşimleri boşaltmıştı. İsrail o tarihten bu yana işgal altındaki Batı Şeria ve işgal altındaki Doğu Kudüs'te yasadışı yerleşim yerlerini hızla genişletti.
Şaron, Gazze'den çekilmeyi Yahudi İsraillilerin Gazze'de hiçbir zaman çoğunluğu oluşturamayacağını savunarak gerekçelendirdi. Ancak İsrail Gazze'ye erişimi ve üzerindeki hava sahasını kontrol etmeye devam etti ve 2007'den itibaren Gazze'nin “açık hava hapishanesine” benzetilmesine yol açan bir kuşatma uyguladı.
Gazze savaşının başlangıcında İsrail İstihbarat Bakanlığı'ndan sızan bir belge Filistinlilerin bölgeden Mısır'ın Sina Çölü'ne taşınmasını öneriyordu.
Netanyahu bu fikri kamuoyu önünde hafife aldı - etnik temizlik uluslararası hukuka aykırıdır - ancak hükümetteki bakanlar da dahil olmak üzere destekçileri bu fikri savunmaya devam etti. Trump'ın açıklamasının ardından siyasi yelpazenin farklı kesimlerinden İsrailliler bu fikri memnuniyetle karşıladı.
Filistin Kurtuluş Örgütü'nün eski danışmanı ve İsrail-Filistin uzmanı Diana Buttu, “Bu fikir çok saçma ama İsraillilerin bir süredir üzerinde durduğu bir fikir” dedi.
Al Jazeera'ye konuşan Buttu, “Bu Trump'a özgü bir şey değil” dedi.
Trump bundan nasıl faydalanıyor?
Mart 2024'te Trump'ın damadı Jared Kushner, İsrail'in Filistinli nüfusu Gazze'den çıkarmasını ve Şeridi temizlemesini önererek “Gazze'nin deniz kıyısındaki mülklerinin çok değerli olabileceğini” söyledi.
Nüfusun Mısır'a ya da İsrail'in güneyindeki Naqab (Negev) çölüne götürülebileceğini de ekledi - İsrail ilkini destekliyor ve ikincisini düşünmeyi reddediyor.
Analistlere göre Kushner, Trump'ın ilk başkanlık döneminde yaklaşık yirmi yıldır fiilen işlemeyen İsrail-Filistin barış sürecini yönetmekle görevlendirilen bir emlak kralı.
Trump son konuşmasında Kushner'in bazı görüşlerini yineledi.
“[Burayı] uluslararası, inanılmaz bir yer haline getireceğiz. Bence Gazze Şeridi'nin potansiyeli inanılmaz” dedi.
“Ve bence tüm dünya, dünyanın her yerinden temsilciler orada olacak ve orada yaşayacaklar” diye ekledi.
Buttu, Trump'ın Filistinlilerin refahını, tarihini ya da kültürünü göz ardı ettiğine inanıyor.
“Siz kim oluyorsunuz da tarihimizi tamamen göz ardı eden bir Orta Doğu Rivierası istediğimize karar veriyorsunuz?” diye soruyor.
“[Gazze nüfusunun] çoğunluğu Gazze Şeridi'nden bile değil ve sadece [bugün İsrail'de bulunan] evlerine geri dönmek istiyorlar. Bu neden daha pratik bir seçenek değil?”
Trump'ın planı Netanyahu'nun Hamas'ı ortadan kaldırma hedefinin bir parçası mı?
Evet, Hamas'ın “ortadan kaldırılması” Gazze'ye uygulanan yıkımın bir nedeni ve hedefi olarak sık sık dile getiriliyor ama gözlemciler İsrail'in gerçek motivasyonunun farklı olduğunu söylüyor.
“Bu İsrailliler açısından kesinlikle bir bahane. Gazze üzerindeki bu tür bir 'ilahi hak' konusunda her zaman yüksek sesle ısrar ettiler. Bu Ekim 2023'ten çok daha öncesine dayanıyor,” diyor siyasi danışman Hamdi.
“Bu bağlamda İsrailliler Trump'ın [Gazze'deki herkesi sınır dışı etme] açıklamasını memnuniyetle karşılıyor. Ancak Trump aynı zamanda bir ateşkes dayattı ki bu İsraillilerin çoğunun istediği bir şey değil. İçgüdülerime göre Trump savaşın devam etmesini desteklemiyor ve Gazze'yi savaşsız boşaltmanın bir yolunu bulmak istiyor.”
Hamdi ayrıca Hamas'ın tamamen ortadan kaldırılabileceğinden de şüphe duyuyor.
“Birçok insan hala Hamas'ı destekliyor. Ateşkesten sonra bunu gördük. 'Direniş' fikri Hamas'tan daha eskidir ve Hamas, Filistinlilerin İsrail'in kendilerini evlerinden atmaya yönelik amansız baskısını durdurmaya çalıştıkları için bunun daha yeni bir tezahürüdür” dedi.
“Washington'daki pek çok kişi şu anda kendilerine şunu soruyor. Eğer [Trump'ın dediği gibi] oraya girerlerse direnişçiler onlara da ateş açabilir. ABD ve ABD halkı yeni bir Vietnam'a hazır mı?”
KAYNAK: https://www.aljazeera.com/
