Düşen Azeri uçağı Rus füzesiyle mi vuruldu?
Kazakistan'da Rusya'ya giden bir yolcu uçağının düşmesi sonucu en az 38 kişi hayatını kaybederken, Ukraynalı yetkililer ve havacılık uzmanları uçağın muhtemelen Rus uçaksavarlarının ateşi sonucu düştüğünü iddia etti.
Azerbaycan Havayolları'na ait uçak Azerbaycan'ın Bakü kentinden Rusya'nın Grozni kentine uçarken rotasını Moskova hava savunmasının son haftalarda Ukrayna insansız hava araçlarıyla mücadele ettiği bir bölgeye çevirdi. İçinde 62 yolcu ve beş mürettebat bulunan uçak geri dönüp Hazar Denizi üzerinden doğuya doğru uçtuktan sonra Kazakistan'ın batısındaki Aktau yakınlarında düştü. Yolculardan 29 kadarı hayatta kalmayı başardı.
Havacılık güvenliği firması Osprey Flight Solutions, kaza görüntüleri, uçaktaki hasar ve yakın zamandaki askeri faaliyetlere ilişkin değerlendirmelerine atıfta bulunarak, havayolu şirketlerine yönelik bir uyarıda, uçağın “muhtemelen bir Rus askeri hava savunma sistemi tarafından düşürüldüğünü” söyledi.
Osprey'in istihbarat şefi Matt Borie verdiği bir röportajda, “Enkazın videosu ve Rusya'nın güneybatısındaki hava sahası güvenliği ortamındaki koşullar, uçağın bir tür uçaksavar ateşiyle vurulma olasılığına işaret ediyor” dedi.
Ukraynalı bir ulusal güvenlik yetkilisi olan Andriy Kovalenko, X'te yaptığı bir paylaşımda uçaktaki görünür hasara atıfta bulunarak uçağın “bir Rus hava savunma sistemi tarafından düşürüldüğünü” söyledi.
Kovalenko, “Rusya'nın Grozni üzerindeki hava sahasını kapatması gerekirdi ancak bunu yapmadı” dedi. “Uçak Ruslar tarafından hasara uğratıldı ve hayat kurtarmak için acilen Grozni'ye indirilmek yerine Kazakistan'a gönderildi.”
Azerbaycan ve Kazakistan soruşturma konusunda işbirliği yaptıklarını açıkladılar ve kazanın farklı olası nedenleri olduğunu belirttiler.
Azerbaycan Havayolları, Embraer 190 tipi yolcu uçağının bir kuş sürüsüyle çarpışmış olabileceğini söyledi. Azerbaycan Cumhurbaşkanı kendisine uçağın kötü hava koşulları nedeniyle yönlendirildiğinin söylendiğini belirtti. Olayla ilgili soruşturmanın devam ettiğini söyledi. Yetkililer uçağın kara kutusunun bulunduğunu açıkladı.
Çarşamba sabahı olay yeri yakınlarından yayınlanan görüntülerde uçağın bir tarlaya acil iniş yaptıktan sonra alevler içinde kaldığı görülüyordu.
Bakanlık, uçağın Grozni'ye inmesinden 25 dakika önce mürettebatın Aktau havaalanındaki hava trafik kontrolörlerini acil iniş yapmaları gerektiği konusunda uyardığını söyledi.
Yarım saat sonra, yerel saatle öğleden kısa bir süre önce, uçak Aktau havaalanından yaklaşık 2 mil uzakta bir tarlaya düştü. Uçuş takip servisi Flightradar24, bölgede uçağın konumunun takip edilememesi için sinyalleri bozan yoğun GPS sahteciliğinin herhangi bir sapmayı karmaşık hale getirmiş olabileceğini söyledi.
Bazı havacılık uzmanları, Kazakistan Acil Durumlar Bakanlığı tarafından yayınlanan ve Wall Street Journal'ın ana şirketi News Corp'un sahibi olduğu Storyful tarafından doğrulanan kaza yeri görüntülerinde görülen uçağın kuyruk kısmındaki deliklerin olası bir füze saldırısı ya da hava savunma sistemlerinin çalışmasıyla uyumlu göründüğünü öne sürdü.
Borie, olayla ilgili görüntülerdeki hasar modelinin bir kuş saldırısıyla eşleşmediğini söyledi, ancak olasılığı doğrulamak için daha fazla bilgiye ve düzenleyicilerden gelen verilere ihtiyaç olduğu konusunda uyardı.
Sosyal medyada yayınlanan ve Storyful tarafından doğrulanan görüntülerde, iki motorlu jet uçağının Aktau'ya doğru alçalırken bir miktar dengelenmeden önce tehlikeli derecede dik bir açıyla alçaldığı görülüyor.
Uzmanlar, uçağın dalgalı uçuş rotasının ve iniş öncesinde tehlikeli derecede dik bir açıyla aşağıya doğru ani bir dönüş yapmasının, pilotların uçağı yönlendirmekte zorlandığını gösterdiğini söyledi.
Dünya çapında uçakları takip eden AeroTransport Data Bank'ın kurucusu Alexandre Avrane, “Uçakta birden fazla kontrol sorunu var gibi görünüyor” dedi.
Azerbaycan Havayolları uçağı Çarşamba sabahı Bakü'den havalandığında, Rusya'nın Kuzey Kafkasya'sının son haftalarda Ukrayna insansız hava araçları tarafından hedef alınan bir bölümü üzerinde uçuyordu. Rusya Savunma Bakanlığı Çarşamba gününe kadar çoğu Ukrayna sınırındaki bölgelerde olmak üzere 59 Ukrayna insansız hava aracının düşürüldüğünü açıkladı.
Bölge valisi Sergei Menyaylo, bunlardan birinin Çarşamba günü düşen uçaktan sadece üç saat önce Grozni'nin batısındaki Vladikavkaz üzerinde düşürüldüğünü söyledi. 15 Aralık'ta bir insansız hava aracı Grozni'de Rusya Ulusal Muhafızlarına ait bir kampüsü vurmuş ve en az iki insansız hava aracı daha hava savunması tarafından düşürülmüştü.
Ukrayna'nın Rusya'nın büyük bölümünde gerçekleştirdiği insansız hava aracı saldırıları son dönemde ticari uçuşları da etkilemiş, Moskova'nın yaklaşık 500 mil doğusundaki Kazan havaalanında operasyonlar kazadan önce geçici olarak durdurulmuştu.
Osprey, havayolu müşterilerini artan risk konusunda uyaran bir uyarı yayınladı. TASS'a göre Çarşamba günü Azerbaycan Havayolları Grozni ve Makhachkala uçuşlarını durdurduğunu açıkladı.
Rus yetkililer, karadan havaya füzeler ve 30 mm top mühimmatı ile donatılmış olan bu insansız hava araçlarına karşı savunma yapmak için genellikle SA-22 uçaksavar sistemlerini kullanıyor. SA-22 seyir irtifasındaki bir uçağı vurabilecek menzile sahip.
Bu ayın başlarında TASS, Rusya Savunma Bakanlığı'nın bir SA-22 sisteminin Rusya'nın güneybatısındaki Kursk bölgesi üzerinde bir Ukrayna insansız hava aracını düşürdüğünü gösteren görüntülerini yayınladı.
Öte yandan düşen uçakla ilgili Rusya tarafından yapılan açıklamalarda Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov şunları söyledi.
Aktau'daki uçak kazasıyla ilgili Kremlin faraziler öne sürmeyecek. Putin dün hayatını kaybedenlerin yakınlarına başsağlığı diledi, yaralılara şifa diledi. Şimdi soruşturma yapılıyor. Soruşturmanın sonuçları bakımından faraziler öne sürmek doğru değil; biz bunu yapmayacağız.
Kazakistan Senatosu Başkanı Maulen Aşimbayev'in açıklaması ise şu şekilde:
Özel (yetkili) komisyon çalışıyor. Kazakistan, Azerbaycan ve Rusya'nın ilgili kurumlarından temsilciler davet edilmiştir. Bu ülkelerin temsilcilerinin yanı sıra bizim uzmanlarımız çalışıyor. Resimlere bakarak bu olayın falan-falanca hareketlerin sonucu olduğu kanısına varmak, spekülasyon, temelden yoksun açıklamalardır.
YAZARLAR: Matthew Luxmoore ve Benjamin Katz
KAYNAK: 1. https://www.wsj.com/
