Lübnan'ın yeni Cumhurbaşkanı Joseph Aoun nasıl seçildi?
BEYRUT - Lübnan Genelkurmay Başkanı Orgeneral Joseph Aoun, derinleşen siyasi çekişmeler, ekonomik ve mali sıkıntılar ve artan istikrarsızlık ortamında ülkenin en üst makamında iki yıldan fazla süren boşluğun ardından 9 Ocak Perşembe günü cumhurbaşkanı seçildi.
2017'den bu yana Lübnan Silahlı Kuvvetleri'nin komutanı olan Avn, Meclis Başkanı Nebih Berri tarafından çağrılan parlamento oturumunun ikinci turunda 128 oydan 99'unu aldı. Perşembe günü yapılan ilk tur oylamada Aun 71 oy alarak cumhurbaşkanı olmak için gereken 86 oyun altında kalmıştı.
Lübnan anayasasının 49. Maddesi, görevdeki hükümet çalışanları ve silahlı kuvvetler mensuplarının, oyların üçte iki çoğunluğunu almadıkları sürece cumhurbaşkanlığına aday olmalarını yasaklıyor. Dolayısıyla Aun'un bu kuralı aşmak için salt çoğunluğa (65) değil en az 86 parlamento oyuna ihtiyacı vardı.
Cumhurbaşkanı olarak parlamentoda yaptığı ilk konuşmada Aun, Lübnan'ın birliğini ve egemenliğini koruma sözü verirken, ülkedeki tüm silahlar üzerinde devletin münhasır yetkisi olduğunu savundu. İran destekli Lübnanlı militan grup Hizbullah'ın adını anmadan "Benim görevim devletin silahları tekelinde tutma hakkını vurgulamak olacak" dedi.
Atılım, ABD, Suudi Arabistan, Mısır ve diğerlerinin öncülüğünde yürütülen yoğun bölgesel ve uluslararası diplomasinin ardından geldi. Perşembe günkü oturum, ABD'nin arabuluculuğunda Lübnan ve İsrail arasında 27 Kasım 2024'te yürürlüğe giren 60 günlük ateşkesin uygulanmasının ardından gerçekleşti. Yenilenme süresi 25 Ocak'ta dolacak olan ateşkes, İsrail ile Hizbullah arasında 13 ay süren çatışmayı sona erdirdi. Lübnan ordusu anlaşmanın uygulanmasında merkezi bir rol oynuyor.
Lübnan, Hizbullah destekli Cumhurbaşkanı Michel Aoun'un (akrabalık bağı yok) görev süresinin sona erdiği Ekim 2022'den bu yana cumhurbaşkanından yoksun. O tarihten bu yana, ülkenin parçalanmış parlamentosu yeni bir cumhurbaşkanı seçmek için yaptığı 12 girişimde başarısız oldu ve Lübnan'ı sınırlı yetkilerle çalışan bir bekçi hükümetiyle baş başa bıraktı.
Aralarında Suudi Arabistan ve ABD'nin de bulunduğu bölgesel ve uluslararası aktörler, Aun'un seçilmesini sağlamak amacıyla diplomatik çabalarını arttırmıştı.
Lübnan ordusunun başı olan Aun, kişisel dürüstlüğü ile ün yapmıştır. Pek çok kişi onu yolsuzluk yapmaz ve ulus için istikrar sağlayıcı bir figür olarak görüyor.
Joseph Aoun kimdir?
Aoun, 1964 yılında başkent Beyrut'un doğusundaki Metn bölgesinin Sin el-Fil banliyösünde Maruni Hristiyan bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Ailesi Lübnan'ın güneyindeki Aishiye kasabasından gelmektedir ve bu da onu cumhuriyet tarihinde bu bölgeden gelen ilk cumhurbaşkanı yapmaktadır.
LAF (Lübnan Ulusal Ordusu) web sitesine göre, Lübnan Amerikan Üniversitesi'nden uluslararası ilişkiler odaklı siyaset bilimi alanında lisans derecesine ve askeri bilimler alanında bir başka lisans derecesine sahiptir. Aoun anadili Arapçanın yanı sıra İngilizce ve Fransızca da bilmektedir.
Nehmat Nehmeh ile evli ve birlikte Halil ve Nur adında iki çocukları var. Ailesi Perşembe günü yapılan ikinci tur oylamaya katıldı.
Aoun'un askeri yolculuğu 1983 yılında orduya ilk katıldığında başladı. Daha sonra general rütbesine kadar yükseldi ve Mart 2017'de General Jean Kahwaji'nin yerine LAF komutanı olarak atandı.
Görev süresi iki kez uzatıldı: Aralık 2023'te Lübnan Parlamentosu Aun'un görev süresinin bir yıl uzatılmasını onayladı. Ocak 2024'te emekli olması planlanıyordu. Yine 28 Kasım 2024'te, görev süresinin 10 Ocak 2025'te dolmasına haftalar kala, Aun'un görev süresi bir yıl daha uzatıldı.
Avn hem Lübnan'da hem de yurtdışında yoğun bir askeri eğitimden geçti. 1996 yılında komando eğitimi almak üzere Suriye'ye gitti ve Ekim 2002 ile Nisan 2003 arasında komşu ülkede tabur komutanı olmak üzere tekrar eğitim aldı.
Ayrıca 1999 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde uluslararası bir savunma yönetimi kursuna ve 2008-2009 yılları arasında bir başka uluslararası terörle mücadele programına katılmıştır.
Askeri başarıları
Aun'un askeri kariyeri 2015 yılında İsrail sınırındaki operasyonlardan sorumlu 9. Tugay'ın komutanlığına atanmasıyla önem kazandı. Sadece bir yıl sonra, İslamcı militanların kaleler kurduğu Suriye sınırı yakınlarındaki doğu Lübnan'a atandı.
Onun liderliğindeki LAF, Ağustos 2017'de İŞİD ve Nusra Cephesi'ne karşı Lübnan'ın doğusunda Suriye sınırı boyunca uzanan Ras Baalbeck ve El Kaa'daki çorak topraklarda (joroud) Fajr al-Joroud olarak adlandırılan savaşı yönetti.
Orduya göre iki haftadan kısa süren bu hızlı operasyonda 150'den fazla cihatçı öldürüldü. Çatışmalarda toplam yedi asker öldürülürken, 2014 yılında kaçırılan ve daha sonra IŞİD tarafından infaz edilen sekiz askerin kalıntıları Arsal'ın dış mahallelerinde bulundu. Aoun o dönemde ordunun "terörizme karşı kesin bir zafer" elde ettiğini söyledi.
Daha yakın bir tarihte, 8 Ekim 2023'te İsrail ile Hizbullah arasında patlak veren sınır ötesi çatışmalar sırasında Lübnan Silahlı Kuvvetleri tarafsız bir duruş sergiledi. Buna rağmen LAF, güney Lübnan'daki mevzilerine ve personeline yönelik saldırılarla karşılaştı ve en az 40 askerin ölümüne neden oldu. Lübnan Sağlık Bakanlığı'na göre çatışmalarda yaklaşık 4.000 kişi hayatını kaybetti ve 16.500'den fazla kişi yaralandı.
Son ateşkes, İsrail birliklerinin çekilmesinin ardından Lübnan ordusunun UNIFIL birliklerinin yanında güney Lübnan'da konuşlanmasını öngörüyordu. Anlaşma ayrıca Hizbullah unsurlarının Litani Nehri'nin kuzeyine, İsrail sınırından yaklaşık 30 kilometre (18 mil) uzağa çekilmesini öngörüyor.
Anlaşmanın ardından ordu birlikleri, sınır kasabası Naqoura da dahil olmak üzere İsrail sınırına yakın bazı kasaba ve köylere girmeye başladı.
Aun'un seçilmesi için uluslararası baskı mı yapıldı?
Aun, bankacılık sektörünün çöküşüne ve yerel para biriminin devalüasyonuna tanıklık eden ülkenin yıkıcı 2019 ekonomik ve mali krizi sırasında da orduya liderlik etti. Muvazzaf askerlerin maaşları ayda yaklaşık 800 dolardan 100 doların altına düşerken, birçok subay artık ayda yaklaşık 250 dolar kazanıyor.
Mali çöküşün ardından LAF'ın ana bağışçılarından biri olan ABD, orduya yaptığı yardımı arttırdı. Haziran 2023'te Washington, Lübnanlı asker ve polislerin maaşlarının altı aylık bir süre için ödenmesine yardımcı olmak üzere Lübnan'a 72 milyon dolar yardımda bulundu.
Dışişleri Bakanlığı'na göre Washington 2006'dan bu yana LAF'a iç ve dış tehditlere karşı koymasına yardımcı olmak için çeşitli şekillerde 3 milyar dolardan fazla yardımda bulundu.
LAF, zırhlı araçlar da dahil olmak üzere çeşitli ABD askeri teçhizatı satın aldı.
Katar da Lübnan ordusuna mali yardım göndererek Temmuz 2022'de askeri personelin maaşlarını desteklemek için 60 milyon dolarlık bir yardım paketi açıkladı. Daha yakın bir tarihte, Ekim ayında, İsrail-Hizbullah savaşı devam ederken, Paris'te düzenlenen Lübnan'a yardım konferansında ordunun ve güvenlik güçlerinin güçlendirilmesi için yaklaşık 200 milyon dolar toplandı.
Mali krizin üstesinden gelmenin yanı sıra Aun'un görev süresi boyunca Batılı ve bölgesel güçlerin desteğini aldığı görülüyor.
Perşembe günkü seçimler öncesinde General, Beyrut'ta Fransız ve ABD'li yetkililerle çeşitli görüşmeler yaptı ve Suudi Arabistan'a gitti. 26 Aralık'ta Suudi Arabistan'a yaptığı ziyaret sırasında Suudi Savunma Bakanı Prens Halid bin Selman bin Abdülaziz ile bir araya gelen Avn, iki ülke arasındaki askeri ve savunma ilişkilerinin yanı sıra Lübnan ordusuna verilen desteği güçlendirme yollarını ele aldı.
Ordudan yapılan açıklamaya göre Avn, 20 Aralık'ta kendisini ziyaret eden Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Noel Barrot ve Savunma Bakanı Sebastien Lecornu ile "iki ülke orduları arasındaki işbirliği ilişkilerini güçlendirme ve mevcut koşullar ışığında orduya desteği sürdürme yolları" üzerine görüşmelerde bulundu.
Pazartesi günü Lübnan Genelkurmay Başkanı Yarzeh'deki ofisinde ABD'nin Orta Doğu elçisi Amos Hochstein ile bir araya gelerek İsrail-Hizbullah ateşkesinin uygulanmasını görüştü. Suudi Arabistan'a uğradıktan sonra Pazartesi günü Beyrut'a gelen Hochstein, Washington'un Lübnan'da bir cumhurbaşkanı seçilmesi için yaptığı belirgin baskıların bir parçası olarak Lübnanlı yetkililer ve bazı siyasi liderlerle bir araya geldi.
Ayrıca Aoun, Haziran 2024 ve Şubat 2023'te Washington'u ziyaret etmişti.
KAYNAK: https://www.al-monitor.com/
