Güvenlik zafiyeti mi? Crocus City Hall saldırısının yapı sökümü
Çevirmenin notu: FSB’nin son verilerine göre Moskova’da Crocus City Hall’ı hedef alan saldırıda can kaybı 130’lara ulaştı. Bir “güvenlik devletinde” nasıl bu ölçekte bir saldırının düzenlenebildiği, haklı sayılabilecek bir soru olsa da Riga’dan yayın yapan Batıcı-liberal Meduza’nın da alıntıladığı aşağıdaki mülakatta güvenlik uzmanı Kirill Titayev, tatmin edici cevaplar sunmuş.
Tercümeye geçmeden evvel, saldırganlar hakkında RIA Novosti ajansının paylaştığı bilgilere bakmak faydalı olur:
Hepsi Rusçayı son derece kötü konuşuyor (ya da kötü konuşuyormuş gibi yapıyor) ve biri tercüman aracılığıyla Farsça iletişim kuruyor.
Saldırı “para için” yapılmış: Kendisini “vaizin yardımcısı” olarak adlandıran “adı ve soyadı olmayan” bir adamla Telegram üzerinden temasa geçilmiş ve saldırgan, önce yarım milyon ruble, daha sonra “bir milyon civarında” para teklif edildiğini söylüyor. Vaizin adı belirtilmiyor, ancak saldırganlardan biri onun “derslerini ve vaazlarını” dinlediğini ifade ediyor.
Saldırganlardan birinin Türkiye’den iki buçuk hafta önce döndüğünden bahsediliyor. Orada “vaiz” ya da adamlarıyla görüşüp görüşmediği belli değil.
“Vaizin yardımcısı” saldırının yapılacağı yerin koordinatlarını da kendisi verirken, organizatörler de silahları —Kalaşnikof tüfekleri— temin ediyor.
Saldırganlar Moskova’nın kuzeyindeki bir pansiyonda birlikte yaşıyorlar ve birbirlerini pek tanımıyorlar; dört failden ikisi 10 ila 12 gün önce tanışmış.
Crocus’a geldikleri ve daha sonra kaçmaya çalıştıkları araba bir aileden satın alınmış, “taksicilik yapma” niyetleri olduğunu söylemişler. Ukrayna sınırına doğru kaçarken silahlarını atmışlar.
Sorgulamaların parçalarından tutarlı bir resim ortaya çıkmıyor. Bu insanları tam olarak neyin birbirine bağladığı ve hangi saiklere göre hareket ettikleri net değil.
Kolluk kuvvetleri, Crocus City Hall’daki terör saldırısını önleyebilir miydi?
Rusya güvenlik kurumları üzerine çalışan sosyolog Kirill Titayev ile mülakat
Margarita Lyutova
23 Mart 2024
Crocus City Hall’daki silahlı saldırının ertesi günü FSB, aralarında terör saldırısının faili olduğu iddia edilen dört kişinin de bulunduğu 11 şüphelinin gözaltına alındığını bildirdi. İstihbarat kurumları bu terör saldırısını önleyebilir miydi ve binanın güvenlik görevlileri teröristleri neden yakalayamadı? Bağımsız gazetecilerden oluşan bir kooperatif olan Bereg, Yale Üniversitesi’nde misafir araştırmacı ve Rusya kolluk kuvvetleri uzmanı olan Kirill Titayev ile konuştu.
Bu türden terör saldırıları hiç önlenebilir mi?
Hayır. Hele böyle bir terör saldırısı bir grup profesyonel, belli bir terör örgütü tarafından tertip edilmişse. Ya da tam tersine, diyelim ki iki öğrenci tesadüfen bir araya gelmişse. Böyle bir şeyi engellemenin pratikte hiçbir imkânı yoktur.
Genel olarak, terör saldırılarını önlemek fantastik bir hikâye sayılır. Casusların her şeyi tam olarak öğrenebilmeleri için doğru zamanda doğru yerde olmaları gerekir. Ve o [terör] örgütünün içinde bir casus olsa bile, genelde oldukça küçük bir bilgi parçasından haberdar olacaktır.
Şimdi ABD’nin [Rus kolluk kuvvetlerini] uyardığını söylüyorlar ama büyük ihtimalle istihbarat kurumları, “Rusya’da bir yerde bir terör saldırısı planlanıyor,” düzeyinde bilgiye sahipti. Kaide olarak, bu genelde oldukça yararsız bir bilgidir. “Önlendiği” düşünülen terör saldırılarının çoğu bizzat istihbarat kurumları tarafından yürütülmüş olanlardır.
Böylesine korkunç sonuçları —çok sayıda ölü ve yaralı— örneğin bina güvenliğinin ya da diğer kurumların eylemleriyle önlemenin bir yolu var mı? Elimizdeki verilerden yola çıkarak dünkü saldırıdan sonra ne kadar etkili çalıştıklarını değerlendirebilir miyiz?
Şu anda bunu değerlendiremeyiz. Sağlık görevlileri ve itfaiyecilerin çok hızlı bir şekilde ve çok sayıda olay yerine ulaştığını söyleyebiliriz. Fakat burada iki şeye dikkat etmemiz gerekiyor.
Birincisi, [teröristler] Moskova oblastında ama yine de Moskova’nın dışında bir yer seçtiler. Bu önemli, zira silah kaçakçılığı yapmalarını —ve genel olarak böyle bir saldırı gerçekleştirmelerini— engelleyebilecek kontrol sistemleri, yani kentin video izleme, metal dedektörleri ve benzeri altyapısı Moskova’ya kapalı.
Bunun nedeni Moskova’nın daha fazla paraya sahip olması mı yoksa başkent olarak özel statüsü mü?
Bunu bilmiyoruz. Sadece tahminde bulunabiliriz. Önemli olan [yaşananların] iki şeyi göstermesi. Birincisi, eğer büyük bir kentin dışındaysak ya da kenar mahallelerindeysek, çok büyük bir kültür merkezine gizlice silah sokmanın mümkün olduğu ortaya çıkıyor. Sonuçta militanlar silahlarla ve görünüşe göre bazı patlayıcı veya yangın çıkarıcı mühimmatlarla [hangileri olduğunu henüz kesin olarak bilmiyoruz] sessizce içeri girdiler. Ve sonra, büyük ihtimalle, kaçmayı başardılar. FSB onları bulduğunu iddia ediyor ama bu açıklamalarla ilgili soru işaretleri var, zira böyle bir durumda söz konusu şahısların gerçekten bulunup bulunmadığını öğrenmek her zaman zordur.
FSB’nin son açıklamalarından ve diğer resmi bilgilerden şüphe duymanıza neden olan somut bir şey var mı?
Şu ana kadar böyle bir şey görünmüyor, zira açıklamalar son derece seyrek. Belirgin bir işaret yok. Soruşturma ilerledikçe, [resmi bilgilerin güvenilmez olduğuna dair] bazı sinyaller gelebilir. Ancak büyük ihtimalle, bu bir terör soruşturması olacağı için, gizli olarak görülecek ve muhtemelen hiçbir şey öğrenemeyeceğiz. Buna şu anda gözaltına alınan şahısların gerçekten bu korkunç suçu işleyip işlemedikleri ya da [sadece] fail olarak atanan [kolluk kuvvetleri] olup olmadıkları da dahil.
Tüm güvenlik altyapısının Moskova’ya kapalı olduğunu söylediniz. Fakat Crocus City Hall, Moskova’ya çok yakın ve hatta bölgesel bir konser salonundan ziyade bir Moskova konser salonu olarak algılanıyor. Yani bu kadar az bir mesafede bile güvenlik seviyesinde bir fark var oluyor mu?
Evet. Burada iki faktör önemli. Birincisi gözetim tesislerinin sayısı ve ulaşım altyapısının yoğunluğu. Kabaca söylemek gerekirse, Moskova’da fark edilmeden arazisine girebileceğiniz ya da tam tersine saklanabileceğiniz kırsal yollar yok. Bu tamamen coğrafi bir hikâye ve dünyanın her yerinde aynı olacaktır.
İkinci faktör ise idari. Dünya genelinde savunma altyapısı öncelikle bariyerlerin sayısı üzerinden işler. Başka bir deyişle, diyelim ki [Moskova’nın merkezindeki] Puşkinskiy sinemasına gitmeniz gerekiyorsa, bariyerlerin sayısını alırsınız. [Moskova’nın merkezinde] yol üzerinde birkaç kontrol bölgesinden geçersiniz. Bunlar kendi başlarına o sinemayı korumayı amaçlamıyor ama oraya ulaşmayı daha da zorlaştırıyor. Moskova’nın dışında ise fiziksel olarak daha az bariyer var.
Bu da yine Rusya’ya özgü bir durum değil. Birisi [New York’ta] Manhattan’ın merkezinde böyle bir terör saldırısı gerçekleştirmek isterse, saldırganın riskleri olan çok sayıda kontrol bölgesinden geçmesi gerekecektir. Öte yandan Brooklyn’in kenar mahallelerinde bir terör saldırısı tertip edilirse iş çok daha kolay olacaktır.
Crocus City Hall saldırısı ve Rusya'nın göçmen problemi
·
23 MAR
Böyle bir silahlı örgüt Rusya topraklarına nasıl gelebilir? Silah ve mühimmatı nereden bulduklarını tahmin edebilir miyiz?
Kundaklamada kullanıldığı iddia edilen mühimmata gelince, pek çok alternatif var; evde ve herhangi bir şüphe uyandırmayacak şekilde üretilebilir. Yani bir sorun yok. Hafif silahlarda durum çok daha karmaşık; otomatik silahların Rusya’da serbest dolaşımı şu ya da bu şekilde nispeten yasaklanmış durumda. Bu saldırıda kullanılan silahların tam olarak nereden geldiğini bilmiyoruz ama Kazakistan ile Afganistan’ın güneyine kadar uzanan yarı şeffaf sınırlar var.
Bir diğer büyük risk alanı ise Rusya makamlarının “özel askerî harekât” ve “yeni oblastlar” olarak adlandırdıkları bölgeler. Genel manada, silahlara erişim son zamanlarda oldukça kolaylaştı ama hala oldukça zor. Rusya’da her beş kişiden biri otomatik tüfekle dolaşmıyor. Crocus City Hall’da şahit olduklarımız bize bunun gerekli kaynaklarla, son derece dikkatli bir şekilde tertip edilmiş bir operasyon olduğuna inanmamız için her türlü sebebi veriyor.
Rusya’da kişi başına çok sayıda kolluk kuvveti düşüyor, bu durum terör saldırılarını önlemede değilse bile silah dolaşımını kontrol etmede ve insanların genel güvenliğini sağlamada kayda değer bir rol oynuyor mu?
Bu yaygın bir tartışma. Biz araştırmacılar Rusya’da kişi başına çok fazla sayıda kolluk kuvveti düştüğünden bahsettiğimizde, kolluk kuvvetleri geleneksel olarak önemli olanın sadece nüfus büyüklüğü değil, aynı zamanda bölge olduğu itirazında bulunurlar. Fakat Rusya’nın [tüm] topraklarını kontrol etmek için hemen hemen herkesi kanun uygulayıcı yapmamız gerekiyor.
Sayıları artsa bile bunun insanların güvenliği üzerinde hiçbir etkisi olmayacaktır. Herhangi bir bölgesel merkezi ele alalım. İşinin ehli bir sürücü, olası tüm [trafik polisi] kontrol noktalarını, kameraları ve benzerlerini atlayarak kentten nasıl çıkacağını her zaman bilir, ulaşım altyapısı bu şekilde çalışır. Bölgenin nüfusu dengesizdir, vs. Yani, Moskova ve St. Petersburg dışında, kolluk kuvvetlerinin sayısı ne olursa olsun, [sınırlarının ötesinde] herhangi bir etkili kontrolle kapsanamayacak bir alana sahibiz.
Rusya’nın kalabalık yerler konusunda güvenlik standartları var ve neredeyse her yerde özel veya emniyet korumaları var. Bu tür bir güvenliğin etkinliği hakkında ne söyleyebilirsiniz? İnsanların güvenliğini gerçekten artırabilir mi?
Sahiden de standartlar var ama bunlar nispeten gevşek. Gerçek şu ki, her türlü güvenlik tedbiri iktisadi verimliliği keskin bir şekilde azaltır. Bu her zaman güvenlik ile verimlilik arasında bir seçimdir.
Bir alışveriş merkezine her gittiğinizde bir metal dedektöründen geçtiğinizi düşünün. İki muhtemel senaryo vardır. Ya sistem eksiksiz çalışır ve tüm ziyaretçiler yoğun bir şekilde aranır ve o zaman büyük iktisadi maliyetler ve ziyaretçiler açısından büyük sorunlar ortaya çıkar. Ya da Moskova veya St. Petersburg metrosunda olduğu gibi, bu yalnızca bir hesap verebilirlik meselesidir.
Kendi tecrübelerimden biliyorum, sabahları bir perforatörle giderseniz (ve içinde bir makineden daha fazla metal varsa), kesinlikle denetleneceksiniz. Fakat akşam, raporlama halihazırda yokken [metal dedektörü çerçevesinde] ötersiniz ve devam edersiniz. Ve bunun bir raporlama işi olduğu hakikati, gözlemci herhangi bir kişi için açıktır; arandığınızda, yanınızda [güvenlik görevlilerinin] çetele tuttukları açık bir kâğıt günlük vardır.
Pek çok insan Crocus City Hall’daki korumaların ateşli silahları olmadığını fark etti. Bu bir fark yaratır mıydı? Ve silahlı korumalar genel olarak daha etkili olur muydu?
Korumaların coplar ve şok tabancalarıyla değil, örneğin Makarov tabancalarıyla silahlandırıldığı bir durumu düşünelim, nihayetinde bu tür yerlerde otomatik silahlı korumalar düşünmek epey zor. Bir grup insan otomatik silahlarla ve muhtemelen bazı patlayıcılarla içeri girerse, güvenlik görevlilerinin tabancalarının sonuç üzerinde hiçbir etkisi olmayacaktır. Sanırım yalnız bir silahlı adamın olduğu bir şaka durumunda bir şeyleri etkileyebilir. Ancak bu ölçekte bir terör saldırısı söz konusuysa, herhangi bir rol oynayamaz.
Aynı zamanda, böyle bir standardın getirilmesi maliyetlerde radikal bir artış anlamına gelir. Sonuçta, şok tabancası verilen korumalar ile ölümcül ateşli silahlara sahip korumalar için gereklilikler tamamen farklı iki standarttır, ki bu elbette doğrudur. Buna göre, bu kişiler için tamamen farklı hizmet maliyetleri, tamamen farklı maaşlara gerek olacaktır ve böyle bir tedbirin etkili olup olmayacağı net değildir.
Rusya’da terörle mücadelede kolluk kuvvetlerinin çalışmaları genel olarak nasıl organize ediliyor? Ve kalitesi hakkında ne söylenebilir?
İlk olarak, bu yine bir hesap verebilirlik çalışmasıdır; tüm bu “şebeke” vakaları ve benzerleri. Bu aslında yapay olarak yaratılmış bir suçluluktur. Belki de terörle mücadele için gerçek bir çalışma vardır, bunu kategorik olarak inkâr etmek için bir nedenimiz yok ama bunun tam olarak ne olduğunu ve nasıl organize edildiğini bilmiyoruz.
Bunu bilmememiz normal mi?
Bilmememiz sorun değil. Daha doğrusu, eğer gerçekten varsa ve biz bunu bilmiyorsak, sorun değil. Fakat sorun şu ki, gerçekten var olup olmadığını anlayamıyoruz.
FSB terörle mücadelenin ana kurumu, değil mi? Böyle bir terör saldırısı onun başarısızlığı olarak değerlendirilebilir mi? Ya da başka bir suçlu tespit edilebilir mi?
Evet, FSB terörle mücadeleden sorumlu. Ancak burada gerçek bir suçlu yok, bu bariz biçimde iyi planlanmış, iyi düşünülmüş ve büyük ihtimalle nispeten büyük bir örgüt tarafından gerçekleştirilmiş bir terör saldırısı. Tekrar ediyorum; böyle bir terör saldırısını önlemek neredeyse imkânsız bir iştir. Bürokratik mantık açısından bakıldığında elbette sorumlular bulunacaktır.
Bu herhangi bir istifa anlamına geliyor mu? Kolluk kuvvetlerinin çalışmaları açısından bu terör saldırısının sonuçlarını nasıl görüyorsunuz? Yetkililer muhtemel olarak ne yapacaklar ve ne yapmaları gerekir?
Eğer bürokratik değil de gerçek bir mantıkla hareket edersek, yapılacak hiçbir şey yoktur, toplum bu tür terör saldırılarından —çok yüksek iktisadi maliyetler olmaksızın— korunamaz ve korunmuyor.
Gerçekte ne olacağını tahmin etmeye çalışırsak, havaalanlarında ve eğlence merkezlerinde ek [metal dedektör] çerçeveleri gibi bazı yeni aptalca uygulamaların ortaya çıkma riski mevcut.
Ancak göstermelik istifalar Rusya’da kategorik olarak kabul görmez.
Çünkü bu hatalarını kabul etmeleri anlamına mı gelir?
Evet, ayrıca “biz kendi hatalarımızdan vazgeçmeyiz”. Yirmi yıldır [kolluk kuvvetlerinin bu tür durumlarda] göstermelik istifaları olup olmadığından haberim yok.
Rusya makamlarının “özel askerî harekât” dahilinde saydığı bölgenin yasa dışı silah kaçakçılığı açısından riskli bir bölge olduğunu söylemiştiniz. Savaşın kolluk kuvvetlerinin terörle mücadele konusundaki çalışmalarının kalitesi üzerinde başka bir etkisi olmuş olabilir mi? Örneğin, gerçek militanlar yerine bazı “Ukraynalı Nazileri” mi arıyorlar ya da yabancı ortaklarla temaslarını mı kaybettiler?
Bu karmaşık bir soru. Söylem düzeyini nasıl etkilediğini söyleyebiliriz ama gerçek çalışmayı nasıl etkilediğini değerlendirmek için muhtemelen yeterli veri yok. Bilmiyoruz; belki terör saldırılarına karşı uyarı düzeyinde bağlantılar devam ediyordur ama bunların yok edilmiş olması da mümkün. Elimizde sadece içeriden gelen bazı bilgiler var ki bu da her zaman son derece şaibelidir.
Moskova'daki Crocus City Hall saldırısının arkasında kim var?
·
23 MAR
